Ὁ διαπράττων τό ἔγκλημα, ἤ ὁ ὠθούμενος πρός τήν ἐκτέλεσιν μιᾶς κατακριτέας ὑπό τῶν ἰσχυόντων νόμων πράξεως, ἔχει πάντοτε ὡς δικαιολογίαν τά αἴτια, τά ὁποῖα τόν ὤθησαν πρός τό κακόν.
Ὡς λειτουργοί τῆς δικαιοσύνης δέν δυνάμεθα, ὅσον καί ἄν προσπαθήσωμεν ν’ ἀναπτύξωμεν τήν ψυχολογικήν ἡμῶν ἀντίληψιν, νά ἀνεύρωμεν ὑπό ποίας ἀκριβῶς συνθήκας τό ἄτομον τοῦτο καί ὑπό ποίαν ψυχολογικήν καταστάσιν διατελοῦν διέπραξε τήν ὑπό τῶν ὑφισταμένων και λειτουργούντων νόμων μας καταδικαζομένην πρᾶξιν. Ἐν τούτοις ὅμως ὀφείλομεν νά ἐξεύρωμεν τά προκαλέσαντα τήν πρᾶξιν ταύτην αἴτια, δυνάμει τῶν ὁποίων νά προβῶμεν οὐχί εἰς τήν καταδίκην, ἀλλά εἰς τήν ὑπόδειξιν τῶν μέσων, δι’ ὧν ἐν τῷ μέλλοντι τό ἄτομον τοῦτο νά διαφύγῃ τόν κίνδυνον τῆς ἐκτελέσεως ὁμοίας πράξεως.
Ὁ πραγματικός ἐξανθρωπισμός δέν καταδικάζει ποτέ τό ἔγκλημα καί τήν κακήν πρᾶξιν.
Ὁπόταν ἡ δικαιοσύνη στηρίζεται ἐπί τῶν νόμων της, τῶν ὁποίων ἡ ἐλαστικότης κανονίζεται διά τῆς εὐστρόφου ἤ μή χειρήσεως τῶν συνηγόρων ἤ τῆς ὀρθῆς ἤ στενῆς ἀντιλήψεως τῶν δικαστῶν, δέν εἶναι δικαιοσύνη στηριζομένη ἐπί τῆς ἀπολύτου ἀπονομῆς τοῦ δικαίου.
Καί, ἐφ’ ὅσον τό Ἀπόλυτον Δίκαιον διαφεύγει ἐκ τῶν χειρῶν τῶν λειτουργῶν καί ἐκτελεστῶν αὐτοῦ καί ἐφ’ ὅσον ἡ κατ’ ἐπίφασιν πραγματική δικαιοσύνη ἑδραιοῦται ὄπισθεν τοῦ περιωρισμένου πνεύματος τῶν ἰσχυόντων νόμων, ἡ καταδίκη πάντοτε δύναται νά χαρακτηρισθῇ ὡς πρᾶξις ἐξ ἴσου καταδικαστέα.
Ὑπεράνω πάσης δικαιοσύνης καί ὑπέρ πᾶσαν κριτικήν ἀντίληψιν βασιλεύει ἡ ἠθική τοιαύτη, τῆς ὁποίας ἐκτελεστής καί κριτής δίκαιος καί ἀμερόληπτος εἶναι ἡ Ἀναίρετος καί Ἀπόλυτος Δικαιοσύνη.
Ἡ δικαιοσύνη αὕτη ἐπικρέμαται ἐπί τῆς κεφαλῆς ἑκάστου ἀτόμου καί συνοδεύει αὐτό πάντοτε, παρακολουθοῦσα ἕκαστον αὐτοῦ βῆμα πρός τε τό ἀγαθόν καί τήν κακίαν. Οὐδέποτε περιορίζει τήν ἐλευθερίαν τοῦ ἀτόμου καί οὐδέποτε καταφεύγει εἰς τά ἄδικα ἐκεῖνα μέσα, τά στιγματίζοντα τήν ἠθικήν ὑπόστασιν τοῦ παρεκτρεπομένου. Απ’ ἐναντίας μάλιστα ἀφήνει αὐτόν ἀπεριορίστως ἐλεύθερον καί προσπαθεῖ νά προσπλησιάσῃ αὐτόν πρός τήν ἐξανθρωπιστικήν αὐτοῦ ἀναμόρφωσιν, τήν ὁποίαν οὗτος εἴτε ἐκ φύσεως, εἴτε ἐκ συντυχουσῶν πρός τήν διάπραξιν τοῦ κακοῦ περιστάσεων, παρεγνώρισεν.
Τό ἔργον καί τό καθῆκον ἑκάστου λειτουργοῦ τῆς δικαιοσύνης πρός τήν ἀμερόληπτον καί σχετικῶς ἀπόλυτον ἀπονομήν τοῦ δικαίου ὀφείλει νά στηρίζηται ἐπί τῶν νόμων, οὕς ἡ ἀπόλυτος ἐλευθερία τοῦ ἀτόμου ὑπαγορεύει. Καί οἱ νόμοι οὗτοι οὐδέποτε τιμωροῦσι καί καταδικάζουσι τόν ἔνοχον δεσμεύοντες τήν βούλησιν καί τήν ἐλευθερίαν αὐτοῦ, ὅπως περιορίσωσι τήν ἐξάπλωσιν τοῦ κακοῦ καί τοῦ ἐγκλήματος.
Εἶναι ἀποδεδειγμένον, ὅτι ἡ ψυχική ἐγκληματικότης διά τοῦ περιορισμοῦ καί τῆς στερήσεως τῆς ἐλευθέρας ἐνεργείας ἀνεπτύχθη περισσότερον. Κακοῦργοι ἀπελευθερωθέντες ἤ δραπετεύσαντες ἐκ τῶν δεσμῶν ἐπεδόθησαν μετά περισσοτέρας ροπῆς εἰς τό ἔγκλημα.
Οὐδείς σωφρονιστικός ἐξαναγκασμός, οὐδέν καταναγκαστικό ἔργον κατορθοῖ νά βελτιώσῃ ἐπί τό ἠθικώτερον τήν ἐγκληματικήν αὐτῶν φύσιν.
Δεδομένου δέ, ὅτι ἡ συσχέτισις αὐτοῦ μετ’ ἄλλων ὁμοίας φύσεως κακούργων ἀνέπτυξε ἐπί τό ἐγκληματικώτερον τάς πρός τήν διάπραξιν τοῦ κακοῦ τάσεις αὐτοῦ, ἡ δικαιοσύνη διά τοῦ ἐξαναγκαστικοῦ περιορισμοῦ τῆς ἐλευθερίας αὐτοῦ, ἐπιζητοῦσα νά περιστείλῃ τό ἔγκλημα, δέν ἀναπτύσσει αὐτό ὑπό τήν σκέπην τῶν φυλακῶν καί σωφρονιστηρίων της;
Οὐδεμία μέχρι σήμερον ἐγένετο πραγματική καί συστηματική πρόληψις πρός περιορισμόν τοῦ κακοῦ. Τά μέτρα, τά ὁποῖα λαμβάνονται κατ’ αὐτοῦ, δέν εἶναι ἱκανά, ὅπως μεταβάλλωσιν τά ἔνστικτα μιᾶς πονηρᾶς φύσεως, ρεπούσης πρός τό ἔγκλημα.
Ἀντί τῶν δεσμῶν καί τοῦ περιορισμοῦ τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἐγκληματίου ἡ κοινωνία ἔδει νά μελετήσῃ τά κυριώτερα ἐλατήρια, τά ὠθήσαντα αὐτόν πρός τήν ὑπ’ αὐτῆς καταδικαζομένην πρᾶξιν καί νά διαπαιδαγωγήσῃ αὐτόν ἐπί τῇ βάσει τῶν ἠθικῶν ἀρχῶν καί τῆς τηρήσεως τῶν νόμων, οὕς αὕτη πρεσβεύει καί ἀκολουθεῖ. Ἀντί τῶν φυλακῶν ἔδει νά ἰδρύσῃ παντοῦ Ἐκπαιδευτήρια, νά συστήσῃ Βιβλιοθήκας, ν’ ἀνεγείρῃ πρακτικάς Σχολάς, εἰς ἅς νά διδάσκεται τό Καλόν ἐκ παραλλήλου πρός τήν ἐργασίαν καί τόν πρός τήν ἐπαγγελματικήν ζωήν ζῆλον.
Δέν ἀρνούμεθα, ὅτι ὑπάρχουσι κληρονομικαί τάσεις ἀνθρώπων ρεπόντων πρός τό ἔγκλημα καί τό κακόν οὐχί ἐκ προθέσεως, ἀλλ’ ἐκ φύσεως. Ἐν τούτοις δύνανται νά ἐξευρεθῶσι κατάλληλα μέσα, δι’ ὧν καί αἱ ἐκ φύσεως κακαί αὗται ὑπάρξεις νά δυνηθῶσι ν’ ἀποβάλωσι μέγα μέρος τῶν ἐλαττωμάτων τοῦ φυσικοῦ χαρακτῆρος των.
Τά μέσα ὅμως καί ὁ τρόπος τῆς βελτιώσεως αὐτῶν ἐπιδιώκεται συνήθως διά τῆς ἐφαρμογῆς κατ’ αὐτῶν μέτρων πόρρῳ ἀπεχόντων τῶν ἐπιβεβλημένων καθηκόντων πρός πάντα ἄνθρωπον, κατανοοῦντα τάς ἀπολύτως στοιχειώδεις τοῦ ἐξανθρωπισμοῦ ὑπαγορεύσεις.
Ἐν ὅσῳ ἕκαστος ἀκόλουθος τῶν ἰσχυόντων νόμων ὡς ἐπί τό πλεῖστον οὐδέποτε διετήρησεν αὐτούς, οὐδέποτε ἐξηνάγκασε τόν ἑαυτόν του ν’ ἀκολουθήσῃ κατά γράμμα τήν πραγματικήν ἔννοιαν καί τάς διατάξεις αὐτῶν, πῶς θέλομεν νά τηρήσουν αὐτούς ἄνθρωποι, οἵτινες δέν ἔχουν τήν δέουσαν ἀντίληψιν τοῦ διαπραττομένου ὑπ’ αὐτῶν ἐγκλήματος, πολύ δέ περισσότερον τήν ἐφαρμογήν τῶν ἰσχυόντων ἐν τῇ κοινωνία αὐτῶν νόμων;
Ἡ μειονότης δέ, ἥτις ὑφίσταται μεταξύ τῶν ἐκ φύσεως καί ἐκ παραδρομῆς ἐγκληματιῶν ἀπέναντι τῶν ὑπό τήν αἰγῖδα τοῦ νόμου στεγαζομένων, ἠδύνατο νά κατέλθῃ εἰς ἀσήμαντον μειονότητα, ὁπόταν ἡ κοινωνική ἐπιδίωξις τῆς βελτιώσεως τοῦ κακοῦ ἐλάμβανε τά κατάλληλα μέτρα -τά ὁποῖα ἀνωτέρω ἀναπτύξαμεν- πρός περιστολήν καί ἐντελῆ ἀποσόβησιν τοῦ ἐγκλήματος.
