Αἱ ἐπελθοῦσαι εἰς τὸ ἔργον ὑμῶν ἀποτυχίαι δὲν ἐπρεπε νὰ σᾶς κλονίσουν ἐκ βάθρων. Ἡ ἀπογοήτευσις ὑμῶν ἐκορυφῶθη. Ἔδει ὅμως νὰ λάβητε ὑπ’ ὄψει σας ἁπλῶς καὶ μόνον ἀναδιφῶντες τὴν ἱστορίαν ὅτι οἱ θέλοντες νὰ βαδίσωσιν ἐπὶ ἐνὸς προσχεδιασμένου σκοποῦ καὶ ἐπιθυμοῦντες νὰ φέρωσι αὐτὸν εἰς πέρας ἐδοκιμάσθησαν κατὰ τρόπον, ὃν ὑμεῖς οὐδόλως ἐγνωρίσατε.
Λάβετε ἀκόμη ὑπὸ σημείωσιν ὅτι πάντες ἐνεπνέοντο καὶ ἐνοραματίζοντο κάλλιον ὑμῶν. Διὰ νὰ ἀποκτήσωσι δὲ τὸ ψυχικὸν σθένος ἠναγκάζοντο ἐπὶ μακρὸν χρόνον ν’ ἀναχωρῶσιν εἰς τὴν ἔρημον, ἵνα ἐν μέσῳ τῆς σιωπώσης φύσεως ἀποκτήσωσι τὴν δύναμιν τῇς ὑπομονῆς ἐναντίον τῶν κακιῶν, τὰς ὁποίας θὰ ἔβλεπον ἐν τῇ κοινωνία, εἰς ἣν θὰ ἐπέστρεφον ὅπως διδάξωσιν καὶ ποδήγετήσωσιν αὐτήν, ἐπὶ τῇ βάσει τῶν ἀλῃθειῶν, τὰς ὁποίας ἐγνώρισαν ἐπικοινωνοῦντες μὲ τὸ θεῖον.
Ἀπὸ ὑμᾶς δὲν ἀπῄτησα οὔτε ν’ ἀπομακρυνθῆτε τοῦ οἴκου καὶ τῆς οἰκογενείας ὑμῶν, οὔτε νὰ στερηθῆτε τῶν ὑλικῶν ἀπολαύσεων, τὰς ὁποίας παιδιόθεν ἐκτρεφόμενοι ἐν αὐταῖς ἀπεκτήσατε. Ἀπῄτησα παρ’ ὑμῶν πίστιν, ἀγάπην, ἀφοσίωσιν, ἀλλῃλεγγύῃν, πρός τε ἑαυτοὺς καὶ τὸ ἔργον τὸ ὁποῖον ἀκολουθεῖτε. Δὲν δύναμαι νὰ εἴπω ὅτι ἐν μέρει δὲν ἠκολουθήσατε πάντα ταῦτα. Αἱ προσπάθειαι ὑμῶν ἦσαν ἀρκεταί, ὥστε ὁ ἀνατεθεὶς εἰς ὑμᾶς σκοπὸς ἐντὸς τοῦ μικροῦ διαρρεύσαντος χρόνου νὰ φέρῃ τοὺς ποθουμένους καρπούς.
Ἐξετάσατε ἑαυτοὺς ἀπροκαλύπτως καὶ θὰ ἴδητε ὅτι δὲν κατεβάλατε τὴν ἀνάλογον προσπάθειαν πρὸς τὴν ταχεῖαν τοῦ ἀνατεθέντος ὑμῖν σκοποῦ ἐκπλήρωσιν. Ἐὰν ὅμως καταμετρήσητε ἐν τῇ αὐτῇ ἀναλογίᾳ τὸ βάθος τῆς ψυχῆς ὑμῶν, θὰ ἀνεύρητε ἀρκετὴν βελτίωσιν ὑφ’ ὅλας τὰς ἀπόψεις, ἐν συγκρίσει πρὸς τὸ παρελθόν σας. Συγκρίνατε ἕκαστος κατ’ ἰδίαν τὸν ἑαυτόν του μὲ τὸ πρὸ δεκαετίας παρελθόν σας. Θὰ ἴδητε τότε μεγίστην διαφοράν.
Αἱ ὑλικαί σας ἀποβλέψεις, αἱ ἰδέαι σας ἐσφυρῃλατήθησαν ἐπὶ μιᾱς ἰσχυρᾶς βάσεως καὶ δὲν κλονίζεσθε ἐκ τῶν ἀλλήλοσυγκρουομένων θεωριῶν τῶν σοφῶν σας ἢ τῇς ἐπιστήμης, ἥτις προσπαθεῖ καὶ θὰ προσπαθῇ πάντοτε καὶ ἴσως, ἐὰν δὲν ἀλλάξῃ κατεύθυνσιν, νὰ εἴπῃ τὴν τελευταίαν της λέξιν, ἐπὶ τῶν καθ’ ἑκάστην ἀναφυομένων καὶ ὁλοέν ὀγκουμένων προβλημάτων. Αἱ σχέσεις μεταξὺ τῶν φίλων καὶ ἀγνώστων σας δὲν εἶναι αἱ αὐταὶ μὲ τὸ παρελθόν σας. Εἰς αὐτὰς δύναταί τις εὐκόλως νὰ διακρίνῃ τὸ αἴσθη μα, τὸ ὁποῖον τὰς ὑπαγορεύει, καὶ τὸ ὁποῖον βασίζεται ἐπὶ τοῦ ὑψηλοτέρου καὶ μᾶλλον ἐξιδανικευμένου πυργώματος, τὸ ὁποῖον ἀνήγειρεν ἡ ἀνθρωπίνη προσπάθεια καὶ ἐξέλιξις.
Δὲν δύναμαι νὰ εἴπω ὅτι ἔχετε πλήρως ἀναχθῇ εἰς τὸ ὑψηλὸν ἐκεῖνο ἐπίπεδον καὶ κατέστητε τὸ ὑπόδειγμα τῆς πραγματικῆς ἐξελίξεως. Ἐν τούτοις ὅμως τὸ διαρρεῦσαν χρονικὸν διάστημα ἦτο τοιοῦτον, ὥστε νὰ μὴ ἠδύνατό τις νὰ ἀναμένῃ περισσότερα. Ἐξ ἄλλου αἱ συνθῆκαι καὶ τὰ διάφορα περιστατικά, ἅτινα κατὰ τὸ διάστημα τοῦτο ἐπηκολούθησαν, δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ ἐπιφέρωσι καλλίτερα ἀποτελέσματα.
Ἓν ὅμως ἀρκετὰ οὐσιῶδες παρατηρῶ, τὴν ἀπώλειαν τῆς πίστεως καὶ τοῦ θάρρους, ὑπὸ τοῦ ὁποίου ἐνεφορεῖσθε κατελθόντες τὸ πρῶτον εἰς τὸν ἀγῶνα. Ἡ ἀποτυχία, τὴν ὁποίαν αἱ προσπάθειαι ὑμῶν ἐσημείωσαν κυρίως εἰς τὸ ὑλικὸν μέρος τοῦ ἀνατεθέντος εἰς ὑμᾶς Ἔργου σᾶς ἐκλὸνισε καὶ σᾶς ἐπροξένησε τὴν ἤδη παρατηρουμένην ἀπογοήτευσιν εἰς τὰ βάθη τῆς ψυχῆς σας. Ἡ ἀποτυχία ὅμως αὕτη ἔδει νὰ σημειωθῇ, διὰ νὰ δοκιμασθῆτε ἐν αὐτῇ καὶ ν’ ἀναμετρῆτε εἰς τὸ ἑξῆς μετὰ περισσοτέρας περισκέψεως ἕκαστον ζήτημα. Ἐκ τῶν ἀποτελεσμάτων, τὰ ὁποῖα προέκυψαν κατόπιν ἑνὸς ἐνθουσιασμοῦ ἥκιστα σοβαροῦ καὶ περιεσκεμμένου προκύπτει ἡ πεῖρα, ἡ μεγάλη αὕτη πρὸς εὐδοκίμησιν οἱουδήποτε σκοποῦ καὶ ἔργου ἀρχή, ἡ ὁποία εἰς τὸ μέλλον θὰ σᾶς δώσῃ νέας βάσεις καὶ στηρίγματα, ἐκ τῶν ὁποίων ἀσφαλῶς θὰ χωρήσητε πρὸς τὴν ἐπιδιωκομένην ἐπιτυχίαν.
Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον προσπαθῶ ἤδη νὰ σᾶς τονίσω εἶναι ἡ ἐπίρρωσις τοῦ ἐκλειπόντος θάρρους σας. Δὲν πρέπει ἐκ τοῦ πρώτου ἔτους τῆς δοκιμασίας ὑμῶν νὰ καταθέσητε τὰ ὅπλα. Εἶναι ὡς νὰ ἐγκατελείπατε ἑαυτοὺς εἰς τὸ ἔλεος τῶν ἀμειλίκτων ἐχθρῶν σας, οἵτινες θὰ ὑπεδουλοὺντο τάχιστα εἰς ὑμᾶς, ἐὰν εἴχατε περισσότερον σθένος καὶ παρετείνατε τὴν κατ’ αὐτῶν ἄμυναν. Δὲν ἐπιθυμῶ νὰ ἐνδιατρίψω περισσότερον ἐπὶ ἐνὸς ζητήματος, τοῦ ὁποίου ἴσως βλέπετε τὰ ἀποτελέσματα ἀντιθέτως ἀπὸ ὅτι Ἐγὼ τὰ προβλέπω καὶ τ’ ἀναμένω νὰ ἐξελιχθῶσιν.
Ἐν τῇ ἐξελίξει τοῦ ἀνατεθέντος εἰς ὑμᾶς ἔργου, τοῦ ὁποίου ἤδη συλλέγετε τὰ ναυάγια διὰ νὰ ἐλλιμενισθῆτε καὶ περισωθῆτε, θὰ ἴδητε ὅτι αἱ δοκιμασίαι, ἃς ὑπέστητε ἦτο ἐπάναγκες νὰ γίνωσιν, πρὸς κατάδειξιν τῆς Ἀληθείας, ἥτις ἐγκρύπτεται ἐν τῷ Ἔργῳ καὶ ταῖς προσπαθείαις ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι ἐπιθυμοῦν νὰ ἴδωσιν αὐτὸ συντελούμενον, ὑμᾶς δὲ λαμβάνοντες τὸ ἐπάξιον διὰ τοὺς ἀγώνας σας ἔπαθλον.
Ἀναμείνατε τὴν ἐξέλιξιν τῶν πραγμάτων ἀφ’ ἑαυτῶν, ἀλλὰ μὴ παραλείποντες ἢ ἐκμηδενίζοντες καὶ τὰς προσπαθείας ὑμῶν. Θὰ ἔλθῃ ἡμέρα, καθ’ ἣν αἱ σημεριναὶ περιστάσεις θὰ λησμονηθῶσι, ἢ μᾶλλον θὰ καταστῶσιν ἡ γενικὴ ἀρχή.
Τὰ μεγάλα ἔργα ἀπαιτοῦσι καὶ ἀναλόγους θυσίας. Ἀνάλογος δὲ τούτων ἔσεται καὶ τὸ ἀποτέλεσμα ἢ ἡ ἀμοιβὴ τῶν κοπιώντων, οἵτινες ἐπάλαισαν καὶ ἐκ τοῦ μηδενὸς ἔφεραν εἰς Φῶς τὴν ὑπὸ τῶν ἰσχυρῶν κρυπτομένην καὶ βασταζομένην Ἀλήθειαν.
27/1/1927
